Chaspaires de maneta, picanhaires de botons, balhaires de jòia a stick e esportius de canapè, adissiatz !

Òc, Tetris. Mai de 130 cronicas sens parlar d’un aujòl màger del videojòc modèrne, que faguèt fòrça per sa popularitat, imaginatz aquò ? Enfin, foguèt benlèu evocat, per son estatut de dit aujòl, mas pas mai. A l’encòp, imaginatz una cronica entièra dessús ? Vòli dire : Tetris es un jòc non-figuratiu que vei davalar de tetraminòs – d’objèctes geometrics compausats de 4 carrats – que cal agençar per far de linhas e far petar la marca sens que l’apilament tòque lo naut de l’ecran. Ai tot escrit en 2 linhas, pas mai. Poiriái apondre que tot se debana sus un fons musical rus popular, que retipa las originas pre-casuda del blòc sovietic del jòc (rapelam qu’es la creacion d’un cèrte Alekseï Pajitnov que batalhèt una bona part de sa vida per se’n recuperar los dreits mas ne tirèt segurament pas jamai lo benefici qu’auriá poscut). Aquò’s bon per la cultura generala, mas es un pauc tot e avèm fait lo torn.

Seriá oblidar qu’una causa simpla pòt aver un impacte cultural màger, es exactament lo cas per Tetris. Ara, tot lo monde sap çò qu’es « un tetris », poiriá quitament dintrar dins lo diccionari amb per definicion « agençament d’objèctes de biais a optimizar l’espaci que lor es alogat, per extension satisfaccion tirada d’un agençament lo mai capitat possible ». Aprofechatz del temps que la caissièra fai bipar las crompas del tipe davant per organizar las vòstras sul tapís mecanic ? Fasètz un tetris. Partissètz en vacanças e, coma a cada còp, cabussatz dins l’art dificile de far càber totas las valisas dins la mala de la veitura ? Fasètz un tetris. Sètz estudiant·a en cambre universitària e avètz sonque un recanton de res per metre vòstres afars ? Fasètz un tetris. Sètz un·a cap del servici urgéncias d’un grand espital public per temps crosat de pandemia e reduccions budgetàrias e pensatz a cossí lotjar totes los e las qu’an mestièr de reanimacion ? Fasètz un… bon, aquí benlèu pas mas vesètz l’idèa.

En mai de son impacte cultural indenegable, Tetris es tanben estat bravament estudiat… pels cognitivistas. Fins a teorizar un fòrça interessant « efèit Tetris » que dona nom a aquesta cronica. Aquel sindròme, qu’es pas sonque ligat al jòc Tetris mas pòt tanben aparéisser amb d’autras causas que son pas de videojòcs, arriba quand se passa tròp de temps brancat sus una activitat donada, una activitat que sollicita l’esperit, e que pauc a pauc aquela activitat comença d’influir sul biais de pensar, sus la representacion del monde o encara suls sòmis. Coma Tetris es, de basa, un jòc addictiu, es plan possible d’i passar un pauc de temps puèi de començar a agaitar son entorn e los elements qu’o compausan coma se foguèsson de tetraminòs de dispausar coma dins lo jòc, d’imaginar cossí s’enlogarián entre els d’objèctes cubics de la Realitat Vertadièra. Pòt èsser tanben de barrar los uèlhs per dormir aprèp aver jogat e de veire tombar las pèças. Pas de marrit procès al videojòc, se sap qu’aquò arriba tanben a los·las que fan de puzzles e ieu me fa aquò aprèp la pesca : se cluqui los uèlhs vesi qualques oras encara lo flotador fremir a la susfàcia de l’aiga…

E, coma las causas son plan faitas quand s’agís del cervèl, es possible de far un efèit Tetris sus… Tetris Effect. Gaitatz-me la talha dels esclòps !

Servís pas de res de dire que Tetris Effect desempolsa lo jòc original, foguèsse pas lo cas existiriá pas o ne parlariam pas. De fait, sus un principi que serva la basa amb juste çò que cal d’apondons (per exemple es ara possible de far càser las pèças de biais instantanèu, de metre de costat una pèça que nos vai pas e tanben d’arrestar lo temps per un minijòc bònus), Tetris Effect va trabalhar sus tot çò qu’es a costat, sus l’escrinh, sul contèxte e sus l’environament de jòc.

Aital lo mòde campanha del títol vos menarà per un plenponh de nivèls variats, dins de decòrs pas totjorn figuratius mas embeguts d’una granda poesia : de còps seràn d’animals marins faits de punts de lutz que nadaràn a l’entorn de la grasilha, d’autres còps vos trobaretz dins de dunas, en l’aire a costejar de montgolfièras… Coma lo jòc es pensat per e disponible en Realitat Virtuala, cada environament visualament trabalhat portarà un sentit diferent, çò que buta d’alhors lo jòc a vos perpausar de partidas segon vòstra umor del moment.

En complement d’aquò l’enòrme trabalh que presenta Tetris Effect es sus la musica. La musica aguèt totjorn una importància dins Tetris, e aquò tanlèu la debuta, mas jamai èra estada tan integrada al jòc. Cada nivèl dispausa donc de sa banda sonòra, en coeréncia amb sa pata visuala, e investís de genres variats en diable, passant del lounge de monta-davala a l’electro frenetica, a la balada pòp, a las polifonias mondialas, al free jazz, a las musicas tradicionalas salpicadas de « world » etnica… Un mescladís estonant que fonciona plan en realitat ; mas vertat es que calrà ja èsser plan curiós·a al nivèl musical per se daissar embarcar. Aquò s’arrèsta pas aquí : participatz a la musica e son evolucion, se contenta pas de seguir vòstras accions en indicant sonque se la partida vira ben o mal. Cada movement que fasètz, cada pèça qu’apareis, que davala, que manejatz, cada linha completada emet un son, un brut de boca, de percussion, de còrda, un buf d’ambient o un efèit organic. Cada musica de cada nivèl serà doncas, per fòrça, complètament diferenta d’una partida l’autra, que serà foncion de las accions que faretz. Una musica adaptativa impressionanta qu’acaba per cambiar radicalament la proposicion iniciala de Tetris que, d’un jòc de copacap passa a un jòc de ritme, quasi un jòc musical e visual ont seriam quitament temptats de barrar los uèlhs per se daissar portar, paradoxalament la garantida de pèrdre tota sa partida !

Pas de azard aquí, aquel Tetris Effect es l’òbra de Tetsuya Mizuguchi, un mèstre del jòc de ritme, rendut famós per sas experiéncias musicalas (e competitivas de còps) que daissan una plaça bèla a l’abstraccion, es a dire l’aspècte non-figuratiu dels objèctes presentats d’una man mas tanben la volontat marcada de copar lo·a jogaire·a de la realitat, dins una recerca avançada d’una poetica del videojòc. Pas qu’aquò, òc !

Coma un biais de boclar la bocla, Mizuguchi liura un Tetris Effect que serà segurament l’òpus lo mai en mesura de provocar l’efèit Tetris qu’evocàvem mai naut ! Balet de sensacions, imatges, sons, emocions, es una òbra complèta que sublima la matèria originala e s’adapta, per sos mòdes de jòcs variats e plan pensats, al moment del jòc, a l’enveja prigonda e cambiadissa dels jogaire·a·s, en lor daissant en cap una nívol fosca de sentits apasimants.

Sus aquò vos daissi, vòli anar acabar ma partida mas me demanda de tresaurs de concentracion amb aquela salopariá de dalfin de lutz que viroleja pertot en se trufant de ieu.