Chaspaires de maneta, picanhaires de botons, balhaires de jòia a stick e esportius de canapè, adissiatz !

Se l’industria videoludica s’espandís e que vesèm emergir a flor e a mesura, de çai e de lai, de grands centres de produccion, i a de territòris qu’i auriam pas pensat primièr per nos porgir un jòc vidèo, amai amb de qualitats indenegablas. Tchia, d’exemple, es pas briga aquò. Pas qu’aja pas un fum de qualitats, çò que veirem apuèi, mas puslèu per çò que foguèt elaborat a Bordèu, ara vila plan marcada pel sagèl del videoludisme, amb de gròssas entrepresas coma Asobo (A Plague Tale, Flight Simulator) o de boitas mai pichòtas mas amb un succès planetari (Motion Twin e son Dead Cells). Çò qu’interpèla bèl primièr amb Tchia es que pòrta pas res en el de la ciutat gascona, mas tot de Nòva Caledònia, d’ont son originaris sos creators, Awaceb. Perqué Bordèu alavetz ? Perque Awaceb, çò dison, avián pas çò que caliá dins l’archipèla per tal de produsir un videojòc… e mudèron doncas, per de rasons pragmaticas, en metropòli. Forçadament, aquò fa soscar.

Es pas res de dire qu’esperavi Tchia. Mai d’una rason per aquò : sas colors encantarèlas e l’exploracion d’una isclada ensolelhada amb de mecanicas manlevadas a dos Zelda demest los mai aimats, The Wind Waker e Breath of the Wild n’èran una, màger. La segonda, que vos daissarà pas insensible·a se legissètz aquela cronica regularament, es que lo jòc es pas sonque una « letra d’amor a Nòva Caledònia » (sic), inspirat qu’es « pels païsatges, culturas, musicas, lengas, folclòre e tradicions localas » coma o ditz un ecran informatiu tanlèu lo lançament, se tròba tanben èsser lo primièr jòc a sortir doblat dins una lenga minoritària del territòri francés (quitament s’aqueste territòri gaudís d’un estatut complètament a despart). S’agís aquí del drehu, lenga de Nomea notadament, parlada per 15 000 locutor·as apr’aquí ; aquò poiriá paréisser pauc mas es çaquelà, de las lengas kanaks, la mai emplegada, e la mai vesedoira.

Podètz jogar a Tchia ont que siá sus la planeta, veiretz dins totes los cases, quina que siá la lenga que causissètz pel sostitolatge, de drehu escrit, e l’ausiretz parlat, amb tanben un pauc de francés, prononciat al biais dels kanaks. E aquò mancarà pas de vos estonar, que per arribar a aquò Awaceb anèron enregistrar de locutors sus l’archipèla, es a dire pas vertadièrament d’actors professionals ; aquò s’enten e, puslèu que d’èsser fastigós, alimenta la frescor del jòc en fasent ressonar una mena de « vertat » dins los dialògues.

Bon, mas en defòra d’aquel punt, ja tras qu’important pels curioses de las lengas e de las proposicions culturas radicalament diferentas dins lo mèdia videoludic, de quina fusta es fait Tchia ?

Tchia es una drolleta que viu sola amb son paire sus una iscla isolada, duscas al moment qu’un missant òme los ven destorbar, e rauba lo paire, que sembla conéisser dempuèi bèl brieu. L’òme es al servici de Meavora, que prenguèt lo poder sus l’archipèla qualques tempses fa. E Meavora es un missant de classa internacionala : dieu de las pregondors, mitat òme mitat vèrme, obligat de se noirir de noirigats… Es un vertadièr missant de conte, figura del mal absolut, e lo conte coma la tradicion orala en general an una plaça important tre la debuta de Tchia.

Per recuperar son paire e desliurar las islas del jo de Meavora, Tchia deurà doncas encontrar de monde, complir de quistas, percórrer lo país e menar d’accions de sabotatge per tal de sapar l’empresa d’un govèrn autoritari. Çò susprenent es que aquí ont Tchia auriá poscut demorar sus un imatge vielhanchon de Nòva Caledònia, en convocant sonque la cultura passada, i trobam de traças claras del contèxte contemporanèu e doncas tanben del conflicte amb la metropòli, tractat plan sovent amb umor, emai negre de còps (me soveni d’un irresistible passatge comic sens dialògues per se fotre de l’administracion a la francesa).

D’airals gigants son daissats a las montanhas, a las mangròvas, a las plajas ? Òc, mas lo monde de Tchia son tanben de vilatjòts amb la television, d’usinas polluentas, una vila embetumada qu’acaba pas de se bastir, regada d’òrras veituras carradas que ròtlan sens tòca precisa. E los estatjants son pas tenents de l’un mai que de l’autre : vivon al jorn d’uèi amb lors costumas, e aquò sembla foncionar. Del còp Tchia s’afranquís d’un patrimòni cultural qu’auriá poscut servir calhat, per i préner çò que li cal, una inspiracion, en ne modificant las semblanças « per respècte per la tradicion » (çò ditz encara l’estúdio).

Un vent de libertat bufa aital sus aquesta ficcion enrasigada, universala amb un èime, e aquel vent se sentís tanben dins d’unas mecanicas de gameplay, especialament una que venguèt famosa, lo « saut d’anma ». Tchia dispausa de qualques poders fantastics, lo mai amusant es aquesta capacitat qu’a a préner possession de las bèstias e de las causas que passan a sa portada : peisses, aucèls, vacas, mas tanben ròcs, penumatics, noses de cocòt, amb per plan d’entre eles una accion especiala inutila e per consequent indispensabla. Lo viatge d’una iscla a l’autra e los frequents anar-tornar, abituals dins los jòcs en monde obèrt (quitament s’aquel demòra modèste), passan plan mai lèu dins la pèl d’un papagai o d’un dalfin !

Entre aquò, la panoplia de minijòcs e subretot de minijòcs musicals, la possibilitat de jogar del ukulele de biais fin, lo tuning del radèl que servirà a vogar sus la mar, la paravela per planejar de la cima mai nauta, los brigalhs d’umor amagats, Tchia es un jòc que vos penjarà un risolet a las pòtas per jamai lo despenjar, quitament dins los moments un pauc mai negres de son raconte. E vist la talha pichona de l’equipa (un dotzenat de personas) es ja bravament espectaclós !

Sus aquò vos daissi, veni d’entrepréner la traversada de la mapa amb un pneumatic, aquò demanda un pauc de concentracion. M’anatz trobar l’idèa absurda mas me disi qu’aquò fariá un crane filme tanben… Cossí, o faguèron ja ?